Niyroz wajomy, że reskiyrujoncy niy chcom uznać naszy godki za jynzyk ślonski. Ale jak bydymy sie na nich łoglondać, łobudzymy sie z rynkom w nachtopie. Widza, że nawet niykere nasze kamraty jedyne co poradzom, to diobła huśtać. Nom łostało ino...
Ludzie wajajom, że niy stykać jich latoś na "rajzowanie" (podróżowanie) - furganie "fligrami" (samolotami) i pływanie "szifami" (statkami). Skuli drogego byncinu i "sztromu" (prądu), niy ino na autok, ale nawet na "cug" (pociąg) tyż trza sie...
Narodowy Dziyń Powstaniow Ślonskich "łodbyty" (zaliczony). Reskiyrujoncy przirychtowali "parada" (defilada) polskich wojokow, łostomajte "tyjatry" (przedstawienia) i "ryjdy" (przemówienia), a "szałszpilery" (aktorzy) przeblykli sie za Ślonzokow,...
Nojlepi, żeby my se fajrowali przi krupnioku i kiście piwa abo słowiańske walyntynki - piyrszy dziyń lata - nojdukszy dziyń i nojkrotszo noc w roku. Niyważne jak je mianujo.
Nogle sie łokozało, że nawet na Wiyrchniym Ślonsku, kery zawdy stoł na wonglu, niy bydzie w zima cym "hajcować" (palić). Toż trza sie brać za "forantowanie" (gromadzenie) "charpyńci" (chrustu).
Te świynto mo dwa miana - kościelne to Zesłanie Ducha Świyntego na Nojświyntszo Paniynka i apostołow, a świycke - Zielone Świontki. Prawie żodyn już niy pamiynto, że fajrowało sie je aże trzi dni i po Wielkanocy i Godach to łone było nojważniyjsze.
Wiycie, jako to uciecha siedzieć miyndzy kamratami, kerzi łosprowiajom po naszymu, i suchać z "biny" (sceny) ślonski godki.
Downi jak była biyda, to ludzie brali w konzomach "towor" (zakupy) na "heft" (zeszyt), "pomp", "borg" abo na "krycha" (kredyt). Ale kożdy dug trza "abcalować" (spłacać), inacy zacnom nos "fantować" (tyż: wystawiom na "supasta" - licytacja). A...
Zrobiyło sie zielono i wszyscy filujom na blumy. Jedne woniajom, inksze som ino gryfne, a wiela ś nich mo ślonske miana. Noprzod pokazujom sie "śniegotki" (przebiśniegi), a po nich gyńsipympki.
Mogłoby sie zdować, że po Wielkanocy "fajrowanie" (świętowanie) momy za sobom. Bo nawet "bambry", "pamponie" i "bauery" (gospodarze, rolnicy) niy łobchodzom już dnia świyntego Jerzego.
Bydymy se winszować zdrowio, dobry sztele, przonio łod Ponbocka, coby my niy musieli nic brać na borg i żeby ta wojna sie gibko skońcyła. I tego, coby wszyscy, jak nasze bajtle, zabijali ino szekuladowe hazoki.
Niyroz nom sie zdowo, że jes już na coś za niyskoro. Ale nigdy niy jes za niyskoro i idzie nawrocić sie na łostatni driker.
Downi "dlo przigody" (na wszelki wypadek) nojlepi było mieć skukane złocioki abo czimać piniondze w "szporkasie" (skarbonce). Była niom "krałza" (słoik) zakopano pod "stromym" (drzewem) w zegrodce.
Tyn byzuch borokow ze wschodu gibko sie niy skońcy i trza bydzie na to przibadać. Niy z musu, ale tak po ludzku.
Po "fetnym" (tłustym), kreplowym cwortku momy fetny tydziyń. Downi mianowali go miynsopust abo zapusty, a teroz łostatki. Te łobżarstwo końcy sie "harynkym" (śledzikiem) i to już koniec "flangiyrowania" (beztroskiego życia). Nareście mogymy zacońć...
Dzisiej w modzie som kreple z rołzom, ajerkoniakym, pudingym, szekuladom, szlagzanom i posute kokosflokami), mandlami, łorzechami, zitronatym abo libysperlajn. Tak my sie łozbestwiyli, bo niy ma dnia bez jakiś fajery.
Walyntynki wynokwiyli łostomajci handlyrze, coby wyciongnońć nom z kapsy pora ceski.
Za staryj Polski w Katowicach było pełno "kafyjow" (kawiarni) i restauracjow, a w nich koncerty i dancingi. Łostomajte "gyszeftsmany" (przedsiębiorcy) i inksze bogoce mogli tańcować nawet na "dylowce" (podłodze) ze "zrzadła" (lustra).
Dopiyro my sie "sturali" (oprzytomnieli) po Godach z fajrowania i winszowania, a z "fachow" (półek) w konzomach straciyły sie "sznyjmany" (bałwany), "kety" (łańcuchy) i "glaskugle" (bombki). Ale już na jejich "placu" (miejscu) pokozały sie gyszynki...
Po Trzech Krolach zawdy był cas na śpiywanie kolyndow i łodwiedzanie "betlyjkow" (żłobków, stajenek). Ale latoś na niydzielno mszo wybiyromy z dziołchom sroge kościoły i godziny, ło kerych bydzie tam jak nojmyni norodu. Bo zaraza niy chce sie...
Łostatni dziyń roku mianowali kedyś wilijom Nowego Roku abo Starym Rokym, a zilwestrym zacli dopiyro za staryj Polski. Ludzie robiyli wtynczos rachunek sumiynio, a chopy musiały "zaloć chroboka" (napić sie gorzołki, coby zapomnieć ło Bożym świecie).
Na Wiliji krolym wiecerzy prawie w kożdy chałpie bydom fisze i harynki, bo szotow żodyn sie wtynczos niy chyci.
Wziynach trzecio "szpryca" (zastrzyk) szczypionki na kowida i durch żyja. Miałach ino leki "fiber" (gorączkę) i "buła" (obrzęk) na rynce. Beztoż mogłach fajrować Barborka i na Nikiszu, i w Piekarach.
Skisz zarazy niy bydzie fajrowania Barborki. Ale kajniykaj zagro bergkapela, a w kościołach kaj som ołtorze, figury i łobrozy patronki bergmonow łodprawiom msze.
Niy poradza spokopić, że ludzie przestali boć sie kowida, choć kożdy zno kogoś, fto straciył skisz niego życie. Włażom tam, kaj jes ćiźba, larwa (maseczka) - ta sama łod "łońskego" (zeszłego) roku, noszom w "kapsie" (kieszeni), jakby jich...
Niy chca żodnego namowiać do pyndzynia bimbru, bo berbelucha szkodzi zdrowiu. Co inkszego swojske wino, kere robiyło sie downi prawie w kożdy chałpie. Nawet jak na stole stoły flaszki z markowom gorzołkom, wszyscy cichtowali, kej starzik prziniesom...
Jakżech se "forsztelowała" (wyobraziła), wiela plastikowych "habozi" (śmieci) trza bydzie po Wszyskich Świyntych wyciepnońć z kerchofow na hasiok, zrobiyło mi sie żol naszy mamulki-ziymi.
Cowiek już doś trocha żyje na tym świecie i niyjedno widzioł. Ale kej przijechałach do Koszyncina i wlazłach do Łośrodka Kultury i Edukacji Regionalny "U Myrcika", stanyłach jak wryto i choćby baba biblijnego Lota zamiyniyłach sie w sup soli.
Tyn nowy "ornong" (porządek), kery nom łod łońskego roku łobiecowali, pocułach w swojym "bajtliku" (portmonetce). Za kożdym razym, jak ida do konzomu, to kupuja myni, a "bula" (płacę) wiyncy.
Zaniydugo bydzie dziyń Janioła Stroża, kerego łobrozek wisioł downi w kożdy kindersztubie nad kinderbetym. Ponoć skrzotek przi urodzyniu dostowo łod Ponbocka swojego Janioła Stroża, kamrata, kery durch mo na niego dować pozor, łodganiać bandurki.
Zaniydugo, w dziyń świyntych Kosmy i Damiana, bydom fajrować farmaceuty, po naszymu japtykorze. Downi, tak jak terozki, byli łoni "wybildowani" (wykształceni), jednak ło niykerych mikszturach, co je sprzedowali, wolelibymy niy wiedzieć.
Łostatnio wszyscy "fajrowali" (świętowali) - Katowice swoj "gyburstag" (urodziny), KOD Kultury dymokracjo, a ci łod "dangi" (tęczy) rownoś i "zwolo" (swoboda). Ale i tak kożdy kukoł w niebo na kerym furgoł Zeppelin.
Padajom, że jak ftoś mo pecha, to nawet w drzewnianym kościele dostanie cegłowkom w łeb. Pech doś dugo mie łomijoł, ale niydowno poszoł na całego. Noprzod dopod moje "bryle" (okulary), potym "rozlajerowoł" (rozregulował) mi komputer "na amyn"...
Po feryjach "szkolorze" (uczniowie) trefiom tam, kaj jejich "plac" (miejsce) - do szulow. "Łońskego" (zeszłego) roku łostomajcie z tym bywało, ale zaraza przisztopowała i bydzie po starymu.
Kobiytom i dziołszkom godzi sie iś na pońć do Piekarski Paniynki. I pamiyntejcie, że niy może to być ino pokuta, to tyż uciecha. A krom deki, flaszki zeltru, paryzola łod słońca abo dyszcu, rożańca i klapsznitow, trza mieć tyż jakoś intyncjo.
Cyrki straciyły racjo bytu. Wszyskich naszych myńszych bracikow idzie se łobejrzeć w szpecjalnych zegrodkach, kaj som flyjgowane i niy muszom robić konsztikow, do kerych niy nawykły.
Jeżech za wszyskym, co ślonske, "przepadzito" (zachłanna), ale jakoś niy poradza radować sie z tego, że miyjske "rajce" (członkowie rady) naroz majom pełny bajtlik i fondnom w Katowicach sroge dźwiyrze. Ino niy wiym po co i komu. Chyba po "psinco"...
Ślonzok to niy Polok. A może nawet niy cowiek, bo idzie mu nazdać jak świni. No to jo jes bezpaństwowiec, jak moj tatulek po II wojnie, bo niy mioł volkslisty, a był przi Wehrmachcie. A godać cysto po polsku poradzymy jak żodyn, ino może już niy...
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
