język

• Dokąd chce sięgnąć Rosja? Co mówi na ten temat filologia

  Nauka

  Oleh Beley

  Kilka lat temu Putin rzucił żartem, że granice Rosji nigdzie się nie kończą. Ale czy to był tylko żart?

  24.02.2023 | 13:10

  literatura

  rok wojny

  Rosja

  język

  

• Koszmar poligloty. Co Chińczycy musieli zrobić z własnym językiem, żeby myśleć o panowaniu nad światem

  Książki

  Miłada Jędrysik

  Aby myśleć o podboju świata, Chińczycy musieli najpierw się z tym światem skomunikować. Co wymagało sporej pomysłowości

  21.02.2023 | 05:56

  Chiny

  książki

  język

  Magazyn Książki nr 1/58

  

• Ślepa uliczka Janusza Palikota. Wpis o "ludzkich śmieciach" porównuje do dzieł Dantego i Reymonta. Broni go znany filozof

  Janusz Palikot

  Angelika Pitoń

  Szekspir, Dostojewski, Herbert - w szeregu z tymi autorami umieścił się Janusz Palikot, broniąc swojego wpisu o "bezdomnych ludzkich śmieciach". Murem za nim stanął Piotr Augustyniak, filozof z Krakowa. W kontrze stają osoby pracujące z bezdomnymi:...

  16.02.2023 | 13:03

  Piotr Augustyniak

  Kraków

  osoby bezdomne

  język

  

• Makselon: Czy pięciolatka, która chce zostać prawniczką, a nie prawnikiem, jest lewaczką?

  feminatywy

  Dawid Dróżdż

  Maciej Makselon: Znam kilka językoznawczyń, które wypowiadają się na temat feminatywów, i wiem, że często spotykają się z upupiającymi komentarzami. Oczywiście po moim wystąpieniu też pojawiło się wiele komentarzy, które miały podważać głoszone...

  31.01.2023 | 05:00

  język polski

  język

  feminizm

  

• Znamy Słowo Roku 2022. Wojna i inflacja zdominowały mijające miesiące

  Słowo Roku 2022

  Dawid Dróżdż

  Słowo Roku 2022. Rozstrzygnięto plebiscyt Uniwersytetu Warszawskiego. Jak brzmi tegoroczny werdykt?

  03.01.2023 | 11:44

  Fundacja Języka Polskiego

  język

  Uniwersytet Warszawski

  

• Usłyszała od męża, że mają się kochać i kłócić tylko po hebrajsku. A dopóki nie nauczy się języka, ma po hebrajsku milczeć

  Społeczeństwo

  Paula Szewczyk

  Wychowanie ich syna było niczym eksperyment. Skoro miał być pierwszym dzieckiem od setek lat dorastającym z hebrajskim jako pierwszym językiem, nie mógł wychodzić z domu. Decyzją ojca nie mógł też spotykać się z żadnym innym dzieckiem ani dorosłym.

  24.12.2022 | 06:01

  Palestyna

  Paula Szewczyk

  HERstoria

  Jerozolima

  

• Słowa reagujące na rzeczywistość. Które z nich zostanie Słowem Roku 2022?

  Słowo Roku 2022

  Dawid Dróżdż

  "Inflacja", "wojna", a może "podręcznik" (do HiT-u)? Najpopularniejsze słowa 2022 r. wiele mówią o mijających miesiącach.

  22.12.2022 | 13:44

  inflacja

  język

  słowo roku

  wojna w Ukrainie

  

• "Skąd tu się nagle pojawił pokemon?". Zapytaliśmy młodzież o Młodzieżowe Słowo Roku

  Młodzieżowe Słowo Roku 2022

  Dawid Dróżdż

  Czy młodzi naprawdę używają takich słów jak "łymyn", "betoniarz" i "slay"? Zasięgnęliśmy wiedzy u źródła.

  16.11.2022 | 04:00

  slang

  język

  młodzież

  

• Dr hab. Sławomir Wacewicz, językoznawca z UMK: Jak powstał język? Na początku były gesty i pantonima

  polscy naukowcy donoszą

  Sławomir Wacewicz

  Większość ludzi intuicyjnie zakłada, że w trakcie ewolucji najpierw istniały okrzyki, które stawały się coraz bardziej skomplikowane, aż wyłonił się język. To jednak błędne przekonanie. Wiele wskazuje, że pierwszym sposobem komunikacji były gesty i...

  14.09.2022 | 12:33

  nauka

  język

  ewolucja

  

• Monika Drożyńska "pisze haftem" z perspektywy matki, żony, kobiety z kredytem

  haft

  Angelika Pitoń

  - Przez jedną część mojego życia nie potrafiłam mówić. A przez drugą uważałam, że właściwie nie mam nic do powiedzenia. Haftem piszę. Badam litery, języki, filtruję poznane historie przez własne doświadczenia, perspektywę matki, żony, kobiety z...

  26.08.2022 | 15:18

  wystawa

  kultura

  język

  Monika Drożyńska

  

• Kiedy pojawiła się mowa?

  Nauka

  Richard Futrell [University of California]

  Prawda jest taka, że nikt nie wie na pewno, kiedy mowa została "wynaleziona". To wielka tajemnica. Jednak jako naukowiec zajmujący się językiem od 15 lat mogę opowiedzieć o naszych najdokładniejszych teoriach na temat tego, kiedy ludzie zaczęli ze...

  25.08.2022 | 15:00

  nauka

  język

  

• Nie jestem doktorem Dolittle, ale chcę rozumieć zwierzęta. One mówią codziennie

  Katarzyna Pawłowska

  Eva Meijer, autorka książki "Języki zwierząt" pisze: "Kiedy dobrze zna się zwierzę, można je świetnie zrozumieć, prawdopodobnie lepiej, niż człowieka z zupełnie innej kultury".

  28.07.2022 | 06:00

  zwierzęta

  mowa ciała

  kot

  język

  

• "Alicja w Krainie Czarów" w 45 językach umożliwiła zrozumienie tego, jak mózg przetwarza mowę

  mózg

  Kasper Kalinowski

  Chociaż na świecie istnieje ok. 7 tys. języków, to rozumienie tego, jak się ich uczymy i przetwarzamy w mózgu, było do tej pory mocno ograniczone.

  19.07.2022 | 06:00

  antropologia

  nauka

  język

  psychologia

  

• I kto tu jest matołem?

  Wolna Sobota

  Jonasz

  Szanowni spowiednicy, traktujcie dzieci łagodnie. Słowo "matoł" wykluczone. Inaczej sami na nie zasłużycie. Z cyklu "Najkrócej"

  09.07.2022 | 05:55

  dzieci

  spowiedź

  przemoc wobec dzieci

  pierwsza komunia

  

• Ktoś z was zjadł psie ciasteczka, czyli jakich narracji uczą nas technologiczni giganci?

  wywiad

  Rafał Pikuła

  - Język jest mechanizmem władzy dla polityków, liderów opinii, duchownych. Zrozumienie tego daje nam przewagę - wyjaśnia Marta Klimowicz, doktorka socjologii internetu, od ponad dziesięciu lat pracująca w branży IT.

  12.06.2022 | 06:29

  facebook

  technologie

  język

  nowe technologie

  

• Zdradziliśmy własną kulturę i rodziców. Tak bardzo chcieliśmy znaleźć się w lepszym świecie

  Książki

  Michał Nogaś

  - Jestem autorem arcyplagiatu. Chciałem ukraść, ile wlezie! - mówi Marian Pilot*, laureat nagrody Nike.

  16.04.2022 | 06:00

  język polski

  język

  gwara

  

• To się śpiewa, to się pije. Słowa młodszego sierżanta Hrybowa stały się mottem całego wolnego świata

  wojna w Ukrainie

  Jędrzej Słodkowski

  Nie wiadomo, kiedy i czym zakończy się wojna w Ukrainie, ale wiadomo, że w sferze symbolicznej Rosja poniosła druzgocącą klęskę. A to dlatego, że kto mieczem wojuje, ten czasem ginie od chuja.

  28.03.2022 | 05:00

  Ukraina

  język

  idi nachuj

  przekleństwa

  

• Ukraiński językoznawca: jak nasi naukowcy kruszyli "ruski mir"

  Nauka

  Oleh Beley

  Stale trzeba przypominać, że tradycja języka literackiego współczesnych Ukraińców ma już ponadtysiącletnią historię związaną z przyjęciem chrztu przez Ruś Kijowską w 988 r.

  24.03.2022 | 14:02

  Ukraina

  ukraińscy naukowcy donoszą

  Rosja

  nauka

  

• Wojna "na Ukrainie" czy "w Ukrainie". Skąd ta dyskusja i o co w niej chodzi

  język

  Emilia Dłużewska

  "Na Ukrainie" czy "w Ukrainie"? Językoznawcy są podzieleni, sami Ukraińcy mówią i tak, i tak. Czym różnią się te dwie formy i jakich argumentów używają ich zwolennicy?

  25.02.2022 | 08:25

  Ukraina

  wojna w Ukrainie

  

• Tyle spraw na naszych głowach. Ale nie wszystkie takie ważne

  Wolna Sobota

  Jonasz

  "Błogosławiony" i "szczęśliwy" to terminy wymienne, a ten drugi brzmi bardziej zwyczajnie. A taka zwyczajność zbliża sprawy duchowe do codziennego życia. I bardzo dobrze. Z cyklu "Najkrócej"

  12.02.2022 | 05:55

  jak być szczęśliwym

  Biblia

  błogosławiony

  Ewangelia św. Łukasza

  

• Gdy uczeń nie rozumie nauczyciela, winimy ucznia, a powinno być odwrotnie

  Wolna Sobota

  Marcin Matczak

  Skomplikowany język jest narzędziem dominacji nad innymi, tak jak prosty język jest wyrazem szacunku dla nich

  28.01.2022 | 15:00

  polityka

  prawnicy

  język polski

  język

  

• Rzadziej używamy zwrotów "pan" i "pani". Internet zmienił język

  nauka

  Vaclav Brezina [ Lancaster University ]

  Rozwój technologii i upowszechnienie internetu zmieniły język. Nie chodzi tylko o nowe określenia - w rodzaju "aplikacja" czy "smartfon". Staliśmy się dużo mniej formalni.

  23.01.2022 | 18:00

  The Conversation

  antropologia

  język

  nowe technologie

  

• Świat ogarnia nowa epidemia. Dlaczego wszyscy chcą grać w wordle?

  gry

  Dawid Dróżdż

  Jeszcze dwa miesiące temu w tę grę grało kilkadziesiąt osób. Teraz bije rekordy popularności i powstają kolejne jej wariacje, także w Polsce. Czym jest wordle?

  21.01.2022 | 17:34

  język

  Stany Zjednoczone

  Twitter

  

• W tym stuleciu może zniknąć nawet 1500 języków

  Nauka

  Kasper Kalinowski

  Zanikanie języków to zagłada unikatowych kultur i sposobów postrzegania świata. Jeśli nic nie zmienimy, w ciągu najbliższych 40 lat tempo wymierania języków może się potroić. Jeszcze w XXI wieku przestaniemy słyszeć nawet 1500 z obecnie używanych...

  29.12.2021 | 09:00

  nauka

  język

  święta 2021

  

• OK oznaczać może coś innego, gdy je napiszesz. Eksperci BBC tłumaczą dlaczego język komunikatorów nas stresuje

  Rozwój

  Aleksandra Mijakoska-Siemion

  "Spoko", "OK", "jak chcesz" - te słowa mają ogromną moc. Potrafią być równoważnikami zdań, które mogą nas mocno zestresować, a nawet wywołać burzę w komunikacji. Bo "spoko" czy na pewno oznacza, że wszystko jest okej? A może wręcz przeciwnie?...

  22.12.2021 | 12:56

  język

  psychologia

  internet

  

• Nie miej kompleksów. Rakietowi inżynierowie czy neurochirurdzy nie są bystrzejsi od ciebie - donoszą naukowcy

  biologia

  Tomasz Ulanowski

  To tylko stereotypy, które utrwalił języki angielski - uspokajają naukowcy z Wielkiej Brytanii.

  15.12.2021 | 06:35

  inteligencja

  antropologia

  nauka

  język

  

• Po "pandemii" - "szczepionka". Wybrano słowo roku 2021

  język

  Jacek Szczerba

  "Vaccine", czyli "szczepionka" to według wydającej słowniki amerykańskiej firmy Merriam-Webster słowo roku 2021.

  29.11.2021 | 14:47

  szczepionka

  epidemia koronawirusa

  pandemia koronawirusa

  COVID-19

  

• Goryle rozróżniają głos ludzi? Umiejętność może ułatwić przetrwanie

  Nauka

  Kasper Kalinowski

  Przetrzymywane w niewoli goryle reagują inaczej na głos osób, z którymi miały w przeszłości nieprzyjemne interakcje. To pierwsze tego typu badanie, ale wiele wskazuje na to, że goryle potrafią rozpoznać właściciela głosu.

  24.10.2021 | 17:35

  zwierzęta

  małpy

  nauka

  goryle

  

• Promienie słoneczne wpływają na to, ile określeń kolorów posiada dany język

  język

  Kasper Kalinowski

  Sposób, w jaki określamy kolory w danym języku, może wynikać z szerokości geograficznej oraz ilości promieni słonecznych, jakie docierają do Ziemi. Takie wnioski płyną z obszernej analizy 142 populacji wszystkich zamieszkanych kontynentów.

  14.10.2021 | 14:00

  promienie słoneczne

  kolory

  nauka

  ewolucja

  

• Nazwy własne i globalny rynek. Lepiej, żeby w nazwie samochodu było słowo "dziadek" niż "palant"

  Słówka. Magazyn o języku

  Dariusz Barański

  Nazwa marki KIA po koreańsku oznacza mniej więcej: "pochodzący z Azji". W krajach anglosaskich to skrót od "Killed In Action", poległy w boju.

  19.08.2021 | 06:00

  samochody

  słówka

  motoryzacja

  język polski

  

• Czemu wolimy iść do barbera, a nie do fryzjera i pracować jako asystentka klienta, a nie sprzedawczyni?

  Wolna Sobota

  Patrycja Pustkowiak

  "Sztuka kochania" Wisłockiej byłaby dziś o połowę cieńsza. Żeby wyrazić swoje seksualne zamiary, wystarczy wpisać w tinderowym profilu "ONS" lub "FWB" albo po prostu wysłać wizerunek genitaliów.

  14.08.2021 | 05:58

  komunikacja

  social media

  język

  nowe technologie

  

• Czy nalot na języku zmienia smak potraw?

  prawda czy mit

  Margit Kossobudzka

  Wnętrze jamy ustnej może zamieszkiwać ponad 750 gatunków bakterii. Mikroby te obecne są nie tylko na zębach, ale też na języku

  30.07.2021 | 05:58

  dieta

  język

  biały nalot na języku

  higiena jamy ustnej

  

• Triumfik w walce z patriarchatem. Czeskie feministki wywalczyły prawo do męskich końcówek

  Kultura

  Emilia Dłużewska

  Były szyderstwa, tropienie komunistycznej przeszłości, sprowadzanie do absurdu i narzekanie na "temat zastępczy". Jak u nas - tyle że na odwrót. Czeszki wywalczyły sobie prawo do męskich końcówek.

  26.06.2021 | 06:00

  Czechy

  język

  feminatywy

  feminizm

  

• Archeolog nie znajdzie słów na wykopaliskach. To skąd wiemy, kiedy Homo sapiens zaczął mówić?

  Magazyn Wyborczej

  Przemysław Urbańczyk

  Uregulowane składanie ciał w grobach jest silną przesłanką na rzecz hipotezy, że ówcześni ludzie posługiwali się już mową artykułowaną

  08.05.2021 | 05:59

  homo sapiens

  komunikacja

  pochówek

  archeologia

  

• Na początku nie było słowo. Gadamy dopiero od 600 tysięcy lat

  Słówka. Magazyn o języku

  Tomasz Ulanowski

  Nawet w społeczeństwach pierwotnych, od których wszyscy pochodzimy, ludzie, rozmawiając, głównie plotkowali. Jak to się zaczęło - rozmowa z antropologiem prof. Bogusławem Pawłowskim o początkach mowy

  07.05.2021 | 19:00

  homo sapiens

  słówka

  język polski

  Bogusław Pawłowski

  

• Na końcu języka. Frustrujący stan, który może wiele powiedzieć o tym, jak działa nasza pamięć. No i da się to wybiegać

  Wysokie Obcasy Extra

  Olga Woźniak

  Nie ma chyba osoby, która nie doświadczyłaby stanu TOT - to nazwa od angielskiego określenia "tip of the tongue", czyli "na końcu języka"

  28.04.2021 | 10:08

  Wysokie Obcasy Extra

  pamięć

  nauka

  język

  

• Antysłownik polski. Zgryźliwe definicje części ciała, nie tylko głowy, macicy i serca

  Słówka. Magazyn o języku

  Mirosław Bańko

  Serce. Jedni mają je na dłoni, inni w plecaku, a jeszcze inni w ogóle serca nie mają

  07.04.2021 | 22:00

  słówka

  język polski

  język

  serce

  

• Matusiak odświeża. Kocham humor księdza Baki: "Dzisiaj rozkosz i bogactwo, jutro ropa i robactwo"

  Słówka. Magazyn o języku

  Barbara Matusiak

  Grafoman czy mistrz? "Za humor i trumienkę mam chrapkę/ Pocałować księdza Bakę w łapkę" - pisał ksiądz Jan Twardowski. - Jednak w szkole Baki nie ma wcale - żałuje polonistka, Barbara Matusiak

  17.02.2021 | 15:46

  Belferka odświeża

  język polski

  Barbara Matusiak

  poezja

  

• "Kilerów 2-óch", "Kilerów dwóch" czy "Kilerów 2"? Jak zapisywać liczebniki?

  Słówka. Magazyn o języku

  Teresa Kruszona

  Pogotowie językowe. - Podobno nie powinno się pisać 25-ciu, lata 80-te i 3-ego maja. Jednak w nazwach ulic widuję 11-go Listopada. I co z tytułem "Kilerów 2-óch"? - pyta Czytelniczka.

  16.02.2021 | 15:58

  słówka

  język polski

  język

  liczebniki

  

• Zużyte słowa. Wątłe ozdóbki, namyślniki, metagrepsiki, czyli mówienie o własnym mówieniu

  Felietony

  Piotr Stasiński

  Użytkownicy metagadki - "powiem tak" - nie zadowalają się przedstawieniem swoich cennych opinii. Czują, że to za mało, że trzeba zwrócić uwagę na podmiot wypowiedzi, na moje ja, ja, ja

  02.02.2021 | 14:56

  Piotr Stasiński

  słówka

  język polski

  zużyte słowa