Łod zeszłego tydnia w radyjoku, cajtongach i telewizorze myni godali ło drogym wonglu, kerego i tak niyma, "szulach" (szkołach) bez rechtorow i fto jes winowaty tymu, że w Łodrze żywego "fisza" (ryby) żodyn niy uświadcy. Kożdy żył tym, że "straciyła...
Tyla sie u nos dzieje, że żol siedzieć w chałpie. A dziynki Industriadzie niy muszymy se już "forsztelować" (wyobrażać) kaj chodziyły na szychty nasze prastarziki i starziki, ale mogymy to zobejrzeć.
Tragediom ślonskich wojokow w niymieckym wojsku i niydolom jejich familjow mało fto sie za komuny przejmowoł. Ciyrpieć miały prawo ino echt Poloki.
Niy ino my sie "aszymy" (chwalimy) tym, że sommy robotni, ale tyż inksi tak ło nos godajom. Ponoć po "szwongu" (zapale) do roboty zaroz idzie poznać Ślonzoka. Psinco prowda, może tak było hań downo.
Łostatnio biadałach, że niy idzie w chałpie forantować sztromu. Prowda, ale mogymy mieć na ibrich świycki.
Na "pońci" (pielgrzymce) nojważniyjsze som szczewiki, intyncjo i pogoda. Bo ani my sie łobejrzeli, jak w niydziela godzi sie iś do Piekarski Paniynki.
Coby tak szło tyn gorki "luft" (powietrze), kery terozki momy blank za darmo, "forantować" (gromadzić). Stykłoby wrazić go do krałzow i postawić na "fachach" (półkach) w pywnicy jak komporty. Kej chyci "siaroński" (siarczysty) mroz, byłoby jak...
Na razie prawie wszyske "fachy" (półki, ale "fach" to tyż zawod) w "konzomach" (sklepach) som połne i żodyn niy jes głodny. Ale strach mo sroge ślypia i zacynomy sie lynkać, że abo braknie "toworu" (różnych produktów), abo tak zdrożeje, że niy...
"Frau Szmatloch! Jo nie chca słyszeć waszej godki" - napisał Michał Krajewski. "Jak zacnymy sie fantować miyndzy sobom, cyja gwara jes lepszo, wystawiymy i jom i siebie na pośmiywisko" - odpowiada Barbara Szmatloch
W niydziela bydzie na Nikiszu łodpust. Ale ludzie śjadom tam na "romel" (jarmark, kiermasz), coby se poszpacerować miyndzy "sztandami" (tyż "budami" - kramami) i sprawić se jakeś klamory abo ciaćka.
Nastoła moda, coby na świyntego Krzisztofa świyńćić autoki i skuli tego "zafropowane" (zakorkowane) som "farne" (kościelne, przi "farze" - probostwie) place i jedyn na drugego "tito" (tyż "titko" - trąbi) coby sie bliży wciś.
16 lipca piźnie sto lot jak w 1922 roku w Katowicach Ślonzoki i Poloki podpisali papiory, że kyns Wiyrchniego Ślonska bydzie już po wsze casy noleżoł do Polski.
Niyroz wajomy, że reskiyrujoncy niy chcom uznać naszy godki za jynzyk ślonski. Ale jak bydymy sie na nich łoglondać, łobudzymy sie z rynkom w nachtopie. Widza, że nawet niykere nasze kamraty jedyne co poradzom, to diobła huśtać. Nom łostało ino...
Ludzie wajajom, że niy stykać jich latoś na "rajzowanie" (podróżowanie) - furganie "fligrami" (samolotami) i pływanie "szifami" (statkami). Skuli drogego byncinu i "sztromu" (prądu), niy ino na autok, ale nawet na "cug" (pociąg) tyż trza sie...
Narodowy Dziyń Powstaniow Ślonskich "łodbyty" (zaliczony). Reskiyrujoncy przirychtowali "parada" (defilada) polskich wojokow, łostomajte "tyjatry" (przedstawienia) i "ryjdy" (przemówienia), a "szałszpilery" (aktorzy) przeblykli sie za Ślonzokow,...
Nojlepi, żeby my se fajrowali przi krupnioku i kiście piwa abo słowiańske walyntynki - piyrszy dziyń lata - nojdukszy dziyń i nojkrotszo noc w roku. Niyważne jak je mianujo.
Nogle sie łokozało, że nawet na Wiyrchniym Ślonsku, kery zawdy stoł na wonglu, niy bydzie w zima cym "hajcować" (palić). Toż trza sie brać za "forantowanie" (gromadzenie) "charpyńci" (chrustu).
Te świynto mo dwa miana - kościelne to Zesłanie Ducha Świyntego na Nojświyntszo Paniynka i apostołow, a świycke - Zielone Świontki. Prawie żodyn już niy pamiynto, że fajrowało sie je aże trzi dni i po Wielkanocy i Godach to łone było nojważniyjsze.
Chnet bydymy fajrować Dziyń Bajtlow. Przodzi niy było żodnego Dnia Dziecka, dopiyro za staryj Polski zacli łobchodzić na Ślonsku świynto dzieci, ale bylekej.
Wiycie, jako to uciecha siedzieć miyndzy kamratami, kerzi łosprowiajom po naszymu, i suchać z "biny" (sceny) ślonski godki.
Downi jak była biyda, to ludzie brali w konzomach "towor" (zakupy) na "heft" (zeszyt), "pomp", "borg" abo na "krycha" (kredyt). Ale kożdy dug trza "abcalować" (spłacać), inacy zacnom nos "fantować" (tyż: wystawiom na "supasta" - licytacja). A...
Zrobiyło sie zielono i wszyscy filujom na blumy. Jedne woniajom, inksze som ino gryfne, a wiela ś nich mo ślonske miana. Noprzod pokazujom sie "śniegotki" (przebiśniegi), a po nich gyńsipympki.
Pamiyntom klank grubianych buckow, kery niyroz słyszałach z Nikiszu. Niy było telefonow ani komputrow, ino tyn bucek. A baby łod bergmonow, kerzi akurat byli na szychcie, tak jak stoły (kożdo seblykła ino zopaska), pylały na Nikisz.
Mogłoby sie zdować, że po Wielkanocy "fajrowanie" (świętowanie) momy za sobom. Bo nawet "bambry", "pamponie" i "bauery" (gospodarze, rolnicy) niy łobchodzom już dnia świyntego Jerzego.
Bydymy se winszować zdrowio, dobry sztele, przonio łod Ponbocka, coby my niy musieli nic brać na borg i żeby ta wojna sie gibko skońcyła. I tego, coby wszyscy, jak nasze bajtle, zabijali ino szekuladowe hazoki.
Srogi Tydziyń to cas rzykania, rychtowania chałpy i jodła na świynta.
Tak po prowdzie, to kożdy dziyń momy prima aprilis. Robiom nos za bozna i cyganiom wiela wlezie
Niyroz nom sie zdowo, że jes już na coś za niyskoro. Ale nigdy niy jes za niyskoro i idzie nawrocić sie na łostatni driker.
Downi "dlo przigody" (na wszelki wypadek) nojlepi było mieć skukane złocioki abo czimać piniondze w "szporkasie" (skarbonce). Była niom "krałza" (słoik) zakopano pod "stromym" (drzewem) w zegrodce.
Tyn byzuch borokow ze wschodu gibko sie niy skońcy i trza bydzie na to przibadać. Niy z musu, ale tak po ludzku.
Na naszych łocach dziejom sie cuda. Naroz ludzie przestali sie wadzić i zacli przoć tym, kerzi skirz wojny łostali bez dachu nad gowom.
Po "fetnym" (tłustym), kreplowym cwortku momy fetny tydziyń. Downi mianowali go miynsopust abo zapusty, a teroz łostatki. Te łobżarstwo końcy sie "harynkym" (śledzikiem) i to już koniec "flangiyrowania" (beztroskiego życia). Nareście mogymy zacońć...
Dzisiej w modzie som kreple z rołzom, ajerkoniakym, pudingym, szekuladom, szlagzanom i posute kokosflokami), mandlami, łorzechami, zitronatym abo libysperlajn. Tak my sie łozbestwiyli, bo niy ma dnia bez jakiś fajery.
Walyntynki wynokwiyli łostomajci handlyrze, coby wyciongnońć nom z kapsy pora ceski.
Za staryj Polski w Katowicach było pełno "kafyjow" (kawiarni) i restauracjow, a w nich koncerty i dancingi. Łostomajte "gyszeftsmany" (przedsiębiorcy) i inksze bogoce mogli tańcować nawet na "dylowce" (podłodze) ze "zrzadła" (lustra).
Dopiyro my sie "sturali" (oprzytomnieli) po Godach z fajrowania i winszowania, a z "fachow" (półek) w konzomach straciyły sie "sznyjmany" (bałwany), "kety" (łańcuchy) i "glaskugle" (bombki). Ale już na jejich "placu" (miejscu) pokozały sie gyszynki...
Po Trzech Krolach zawdy był cas na śpiywanie kolyndow i łodwiedzanie "betlyjkow" (żłobków, stajenek). Ale latoś na niydzielno mszo wybiyromy z dziołchom sroge kościoły i godziny, ło kerych bydzie tam jak nojmyni norodu. Bo zaraza niy chce sie...
Niy ino sztrom i gaz pódom w gora, ale tyż wongel, a my bydymy łazić po chałpie w myckach, mantlach z futrowkom i ornklapach jak jakeś cudoki.
Łostatni dziyń roku mianowali kedyś wilijom Nowego Roku abo Starym Rokym, a zilwestrym zacli dopiyro za staryj Polski. Ludzie robiyli wtynczos rachunek sumiynio, a chopy musiały "zaloć chroboka" (napić sie gorzołki, coby zapomnieć ło Bożym świecie).
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.