1000 lat historii Żydów polskich w jednym miejscu. Spektakularna wystawa w otwieranym właśnie muzeum

Magda Starowieyska i Darek Golik / Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

1 z 15

Wystawa stała Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN składa się z ośmiu interaktywnych galerii, które opowiadają o ponad tysiąc letniej historii polskich Żydów - ich losy wplecione i współtworzące historię Polski skłaniają do refleksji o znaczeniu różnorodności kulturowej i wyzwaniach, które ona niesie. Całość ekspozycji zajmuje łącznie powierzchnię 4000 m2. / GALERIA LAS: to pierwsza z ośmiu galerii wystawy stałej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Opiera się na legendzie Polin, która opowiada o Żydach, którzy w średniowieczu doznali prześladowań na zachodzie Europy. Gdy zarządzili post i błagali Boga o ratunek, z nieba spadła karteczka z poleceniem, by szli na wschód, do Polski. Kiedy dotarli do lasu, usłyszeli śpiew ptaków: ' Po-lin! Po-lin!', co po hebrajsku oznacza 'Tu spocznijcie!'. W Galerii Las na szklanych ekranach wyświetlany jest obraz lasu i tekst legendy, a z głośników płynie świergot ptaków.

Magda Starowieyska i Darek Golik / Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

2 z 15

GALERIA PIERWSZE SPOTKANIE: w tej części wystawy opowiadającej historię od 960 do 1500 r. dowiadujemy się o żydowskich kupcach i osadnikach przybywających w średniowieczu z zachodu i południa na ziemie polskie. Jednym nich był wysłannik kalifa Kordoby - Ibrahim Ibn Jakub. Podróżując po Europie odwiedził kraj rządzony przez Mieszka I. Opisał to w swoich kronikach. Jest to pierwsza znana w literaturze wzmianka o Polsce. W dalszej części galerii odwiedzamy żydowskie osiedla. Dowiadujemy się, czym w średniowieczu zajmowała się ta społeczność i jakie przywileje nadawali jej polscy władcy.

Magda Starowieyska i Darek Golik / Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

3 z 15

GALERIA PARADISUS IUDAEORUM: w drugiej połowie XVI w. i w pierwszej połowie XVII w. w Rzeczpospolitej Obojga Narodów społeczność żydowska cieszyła się szeroką autonomią. Rozwinęła działalność gospodarczą i kulturalną, miała też własny parlament - Sejm Czterech Ziem. Ten okres nazywany jest ' złotym wiekiem' w historii Żydów polskich. W opowiadającej o tym galerii Paradisus Judaeorum ustawiono na środku stół o powierzchni 42 m kw. z interaktywnym modelem Krakowa i Kazimierza, prezentującym bogatą kulturę tamtejszej gminy żydowskiej.

ADAM STĘPIEŃ

4 z 15

GALERIA PARADISUS IUDAEORUM: w tej galerii publiczność może m.in. odwiedzić żydowską drukarnię (a nawet samemu odbić w niej strony wydawanych w XVI i XVII w. ksiąg) i skorzystać z wirtualnej biblioteki z ówczesną żydowską literaturą.

Magda Starowieyska i Darek Golik / Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

5 z 15

GALERIA MIASTECZKO: tutaj zwiedzający mogą się poczuć jak polskim miasteczku z XVII i XVIII w., którego znaczą część mieszkańców stanowili Żydzi. Najważniejszym elementem w tej galerii jest replika dachu nieistniejącej już dziś drewnianej synagogi w Gwoźdźcu koło Kołomyi (na dawnych Kresach Rzeczpospolitej, obecnie na Ukrainie). Ma skomplikowaną konstrukcję i olśniewającą dekorację malarską, przedstawiającą m.in. 67 mitycznych zwierząt i ok. 1000 kwiatów, liści i pąków. Replika powstała w latach 2011-12 pod kierunkiem amerykańskiego małżeństwa Laury i Ricka Brownów, które w Massachusetts prowadzi pracownię Handshouse Studio i organizują zajęcia edukacyjne z rekonstrukcji historycznych budowli drewnianych.

KUBA ATYS

6 z 15

GALERIA MIASTECZKO: dach odtworzono na podstawie zachowanych fotografii i rysunków zniszczonej podczas II wojny światowej bóżnicy. Brali w tym udział wolontariusze z Polski, Stanów Zjednoczonych, Francji, Niemiec i Izraela, używając przy tym takich samych narzędzi i technologii, jakie stosowano przed wiekami. Pod dachem ustawiono replikę innego zabytku z Gwoźdźca - bimy, czyli podwyższenia służącego w synagodze do czytania Tory.

ADAM STĘPIEŃ

7 z 15

WYZWANIA NOWOCZESNOŚCI: to galeria obejmująca okres od rozbiorów Polski do pierwszej wojny światowej. To czas rewolucji przemysłowej oraz ogromnych przemian cywilizacyjnych, gospodarczych i społecznych, których aktywnymi uczestnikami byli polscy Żydzi. Ważnym symbolem tej rewolucji była kolej. Autorzy galerii w jednej z sal odtworzyli wnętrze poczekalni ówczesnego dworca kolejowego. W XIX w. nastąpiła masowa emigracja Żydów, przede wszystkim z powodów ekonomicznych, ale też narastającego antysemityzmu. W poszukiwaniu lepszych warunków życia wyjeżdżali do zachodniej Europy, obu Ameryk, a nawet do Afryki.

Magda Starowieyska i Darek Golik / Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

8 z 15

WYZWANIA NOWOCZESNOŚCI: jedna z sal tej galerii poświęcona jest rozbiorom Rzeczpospolitej. Zawieszone wysoko portrety trojga zaborców patrzą na tron opuszczony przez króla Polski. Na okrągłym stole leży mapa rozgrabionego przez sąsiadów kraju.

KUBA ATYS

9 z 15

WYZWANIA NOWOCZESNOŚCI: model warszawskiej Wielkiej Synagogi na Tłomackiem. Ta monumentalna budowla była największym żydowskim domem modlitwy, jaki kiedykolwiek powstał w Warszawie. Zaprojektował ją architekt Leandro Marconi. Stworzył gmach z kolumnowym portykiem i kopułą, łącząc w nim elementy klasycyzmu, renesansu i empire'u. We wnętrzu - w trójnawowej głównej sali z apsydą - było aż 2,2 tys. miejsc siedzących. Synagogę otwarto w 1878 r. Należała do wyznawców postępowego nurtu judaizmu zasymilowanych z polskim społeczeństwem. Kazania wygłaszali tu po polsku wybitni rabini, a organizowane w budynku koncerty przyciągały również chrześcijańską publiczność. Wielka Synagoga przestała istnieć 16 maja 1943 r. Wysadził ją generała SS Jurgen Stroop na znak zakończenia pacyfikacji warszawskiego getta.

Magda Starowieyska i Darek Golik / Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

10 z 15

GALERIA NA ŻYDOWSKIEJ ULICY: scenografia galerii poświęconej dwudziestoleciu międzywojennemu przypomina jedną z ulic warszawskiej Dzielnicy Północnej (Muranowa), zamieszkanej głównie przez Żydów. Utwardzona kamiennym brukiem jezdnia, gazowe latarnie, kamienice obwieszone szyldami. Autorzy galerii podkreślają, że znajduje się ona dokładnie w miejscu, w którym do ostatniej wojny przebiegała ul. Zamenhofa, ważna arteria żydowskiej dzielnicy. Fasady kamienic pełnią tu rolę ekranów, na których wyświetlane są projekcje dotyczące poruszanych w tej części wystawy tematów. Wchodząc do bram zwiedzający wkraczają w świat polityki, kultury i życia społecznego międzywojennej Polski. Odwiedzają m.in. słynną kawiarnię Ziemiańska.

Magda Starowieyska i Darek Golik / Muzeum Historii Żydów Polskich POLINPOLIN

11 z 15

GALERIA NA ŻYDOWSKIEJ ULICY: w tej części galerii międzywojennej pokazane jest całe spektrum partii i organizacji politycznych tworzonych przez Żydów w II RP. Społeczność żydowska korzystała z przyznanych jej praw wyborczych, a niektóre partie miały swoich reprezentantów w parlamencie. Najliczniejszy był ruch syjonistyczny nawołujący do emigracji Żydów po Palestyny. Silną pozycję miała religijna partia Agudas Jisroel, a na lewicy - socjalistyczna partia robotnicza Bund.

ADAM STĘPIEŃ

12 z 15

GALERIA ZAGŁADA: ciemna, ciasna przestrzeń z pochylonymi ścianami - tak zaaranżowano galerię poświęconą okresowi okupacji. Przewodnikami po tym strasznym dla Żydów okresie są Adam Czerniaków, przewodniczący Rady Żydowskiej w warszawskim getcie, i Emanuel Ringelblum, twórca podziemnego archiwum warszawskiego getta. Umieszczone na ścianach fragmenty ich tekstów opowiadają o egzystencji skazanej na śmierć żydowskiej społeczności. Idąc dalej, zwiedzający są świadkami narastających represji.

Magda Starowieyska i Darek Golik / Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

13 z 15

GALERIA ZAGŁADA: jednym z elementów galerii jest kładka przerzucona nad aryjską ulicą przedzielającą dwie części getta. Taki właśnie most istniał w czasie okupacji w Warszawie nad ulicą Chłodną.

ADAM STĘPIEŃ

14 z 15

GALERIA POWOJNIE: 'Wyjechać, czy zostać?' - to najważniejsze pytanie, które zadawali sobie ocaleli z Holocaustu polscy Żydzi. Wojnę przeżyło niespełna 300 tys. O ich powojennych losach opowiada ostatnia galeria wystawy stałej. Część z tych, którzy zostali w Polsce, włączyli się w odbudowę życia żydowskiej społeczności, np. na Dolnym Śląsku.

ADAM STĘPIEŃ

15 z 15

GALERIA POWOJNIE: w galerii przedstawiono m.in. zaangażowanie Żydów w życia polityczne i kulturalne w PRL-u, antysemicją nagonkę w marcu 1968 r., która zmusiła wiele osób do emigracji (jej inicjator Wladysław Gomułka przemawia ze ściany telewizorów), ale też odrodzenie życia żydowskiego po 1989 r.